یدالله سحابی از یاران بزرگ دکترمصدق

 یدالله سحابی از یاران بزرگ دکترمصدق

امروز سالگرد درگذشت یدالله سحابی از یاران بزرگ دکترمصدق است. به همین مناسبت به ایشان می‌پردازیم.
#یاران_مصدق 

یدالله سحابی در سال ۱۲۸۴ در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. آموزش پایه را در ۱۳۰۴ به پایان رساند. وی یکی از نخستین فارغ‌التحصیلان لیسانس در رشته علوم طبیعی از مرکز دارالمعلمین عالی شد. او در شهریورماه ۱۳۱۱ پس از شرکت کردن در مسابقه علمی و قبولی در آن، از دانش آموختگان اعزام به فرانسه شد و سرانجام اولین دکترای علوم ایران را با خود به ارمغان آورد. او به همراه دکتر فریدون فرشاد اولین اساتید ایرانی علم زمین‌شناسی در دانشگاه‌های ایران بوده‌است. سحابی در اسفندماه ۱۳۱۵ به تهران بازگشت از فروردین‌ماه ۱۳۱۷ به آموزش زمین‌شناسی در دانشکده علوم دانشگاه تهران، که در آن زمان بخشی از دانشسرای عالی بود، پرداخت. او پس از ۵ سال از درجه دانشیاری به درجه استادی رسید و کار آموزش را تا ۲۵ سال دیگر ادامه داد. 

در آبان‌ماه سال ۱۳۲۵ به ریاست اداره فرهنگ تهران و تابع منصوب شد اما در دی‌ماه همان سال از این سمت استعفا داد. فعالیت‌های سیاسی وی بلافاصله پس از بازگشت به ایران و عضویت در انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران آغاز شد. 

در جریان جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران، نام سحابی به عنوان یکی از یاران نزدیک دکتر محمد مصدق مطرح شد. یدالله سحابی در سال ۱۳۳۳ به همراه یازده استاد دانشگاه تهران به علت اعتراض به قرارداد کنسرسیوم نفت، به رغم مخالفت دکتر سیاسی، رئیس وقت دانشگاه تهران، با حکم تحصیل وزارت فرهنگ، تا پایان صدارت زاهدی، از خدمت در دانشگاه محروم شدند. سحابی پیش از کودتای ۲۸ مرداد معتقد به فعالیت سیاسی نبود اما پس از کودتا بود که به دعوت آیت‌الله زنجانی در زمره فعالین و بنیانگذاران نهضت مقاومت ملی قرار گرفت. به دنبال بازشدن فضای سیاسی در اواخر دهه ۳۰ که به انحلال نهضت مقاومت ملی انجامید، سحابی نیز برای پیگیری فعالیت‌های سیاسی به جبهه ملی دوم پیوست اما با گذر زمان سحابی به این نتیجه رسید که جبهه ملی خواسته‌های او را از مبارزه سیاسی ارضا نمی‌کند. در این سال‌ها دکتر سحابی و مهدی بازرگان و محمود طالقانی به عنوان اعضای شورای مرکزی جبهه ملی انتخاب شدند. فعالیت‌های سیاسی سحابی صبغه‌ای مذهبی داشت و همین موضوع او و دوست دیرینش مهندس مهدی بازرگان را بر آن داشت تا با همراهی آیت‌الله طالقانی به تأسیس گروهی دیگر همت گمارند و این چنین بود که «نهضت آزادی ایران» متولد شد. آن‌ها ترجیح می‌دادند نهضت آزادی به عنوان یک حزب مستقل در قالب جبهه ملی فعالیت کند اما علی‌رغم نظر مساعد دکتر مصدق، این پیشنهاد مورد قبول شورای مرکزی جبهه ملی قرار نگرفت. با تأسیس نهضت آزادی در سال ۱۳۴۰ فعالیت‌های سیاسی سحابی گسترش بیشتری یافت و در نهایت باعث شد وی به همراه سایر یارانش در سال ۱۳۴۱ به دلیل مبارزه سیاسی علیه حکومت پهلوی روانه زندان شود. محاکمه وی و سایر سران نهضت آزادی ایران در سال ۱۳۴۲ برگزار شد و یدالله سحابی در این دادگاه به ۶ سال زندان محکوم شد که در دادگاه تجدیدنظر به خاطر ۳۷ سال خدمات فرهنگی و دانشگاهی وی به ۴ سال کاهش یافت. در دوره‌ای که سحابی دوران زندان را می‌گذراند دکتر محمد مصدق رهبر نهضت ملی شدن صنعت نفت دارفانی را وداع گفت. سحابی با استفاده از مرخصی در مراسم تشییع و تدفین وی شرکت کرد و غسل میت دکتر مصدق را شخصاً انجام داد.
در سال ۱۳۴۶ سحابی با پایان دوران محکومیت ۴ ساله که در زندان قصر و زندان برازجان گذشته بود آزاد شد، اما از آموزش در دانشگاه محروم گشت. او در مجموع ۷ سال از عمر خود را در زندان‌های حکومت پهلوی گذارند
یدالله سحابی در دولت موقت به نخست‌وزیری مهدی بازرگان که پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ تشکیل شد، سمت وزیر مشاور را داشت و از اعضای شورای انقلاب بود. مهدی بازرگان، یدالله سحابی را به سمت وزیر مشاور در طرح‌های انقلاب منصوب کرد. پس از آن نیز به عنوان نماینده مردم تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی انتخاب و به عنوان رئیس سنی اولین دوره مجلس شورای اسلامی برگزیده شد. 

یدالله سحابی که از هفدهم فروردین ۱۳۸۱ در پی خونریزی مغزی و کهولت سن در بیمارستان جم تهران بستری شده بود سرانجام در ساعت ۶:۳۰ صبح روز جمعه ۲۳ فروردین‌ماه در حالی درگذشت که اکثر همفکران او به قید وثیقه آزاد شده بودند. بدین ترتیب بیش از ۹ دهه زندگی و تأثیرگذاری وی بر عرصه علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایران پایان یافت.
مراسم تشییع و خاکسپاری دکتر سحابی دو روز بعد با حضور گسترده مردم برگزار شد و پیکر یدالله سحابی در امامزاده عبدالله شهرری به خاک سپرده شد.
@mohammadmosaddegh

۷