ابوالحسن علی خرقانی

ابوالحسن علی خرقانی

ابوالحسن علی خرقانی(زادهٔ ۳۵۲-درگذشتهٔ ۴۲۵ق) عارف و صوفی نام‌دار ایرانی بوده‌است. وی از انگشت شمار پیرانی است که پیرو حکمت خسروانی و پاسدار فرهنگ ایران بود.
او در سال ۳۵۲ق در روستای خرقان قومس از توابع کوهستان بسطام به دنیا آمده‌است. او بایزید بسطامی را مقتدای خود دانسته و مانند ابوسعید ابوالخیر از احمد بن عبدالکریم قصاب آملی خرقه گرفته. گفته شده که سلطان محمود غزنوی به دیدار او رفته و از او پند خواسته‌است. در گفته‌ها و داستان‌ها به جای مانده که ابوسعید ابوالخیر و پورسینا به خرقان رفته و با او گفتگو داشته و مقام معنوی او را ستوده‌اند. از مریدان و شاگردان نام‌دار او خواجه عبدالله انصاری بوده‌است. 

مرگ شیخ حسن در روز شنبه دهم محرم سال ۴۲۵ق و در سن ۷۳ سالگی در روستای خرقان بوده‌است.
او هر چند خود و خلق را در خالق محو می‌دید، اما در سلوک خویش از هر فرصتی برای شکستن دیوارهای تفرقه قوم گرایی و هرنوع برتری انسانی بر انسان دیگر استفاده کرده‌است و طریق وصول به خالق را خدمت به خلق معرفی کرده‌است. 

زیبایی مکتب شیخ در این است که انسان‌ها را می‌بیند و خدمت می‌کند، اما برای آن ها در برابر حق تعالی موضوعیتی قایل نیست، بلکه چون به وحدت خالق و مخلوق معتقد است، و خدمت به خدا و برتر از عبادات ظاهری می‌شناسد. او به انسان‌ها خدمت می‌کند و غمخوار آدمیان است، نه به خاطر عبادت نه برای رسیدن به بهشت موعود و گریز از جهنم ،بلکه به خاطر نفس انسانیت، او که چنین صمیمانه می‌سراید:
آن دوست که دیدنش بیاراید چشم     

بی دیدنش از گریه نیاساید چشم

ما را ز برای دیدنش باید چشم   

  گر دوست نبیند به چه کار آید چشم

با همین چشم که غیر از دوست را نمی‌بیند، از شیخ پرسیدند که جوانمردی چیست؟ گفت: آن سه چیز است، اول سخاوت، دوم شفقت بر خلق، سوم بی‌نیازی از خلق. و اوج این انسان دوستی شعاری است که گویند در خانقاه شیخ نوشته بود:

    هر که در این سرا درآید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید؛ چه آن کس که به درگاه باری تعالی به جان ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد…!